ضوابط دامپروری کشور

هنمای احداث مزرعه پرورش آهو، جبیر، گوزن، کل، شوکا، مرال و قوچ وحشی

این دستورالعمل برای تاسیس و بهره برداری مراکز تکثیر و پرورش پستانداران وحشی ، کل و بز ( پازن ) carpa aeggagrus و قوچ و میش ( گوسفند وحشی)  ( ovis ammon) گوزن زرد ( cervus dama ) شوکا ( capreolus capreolus) و مرال ( cervus elaphus ) کاربرد دارد.

ماده 2- مسولیت اجرا:

تمام اشخاص حقیقی و حقوقی که مبادرت به تکثیر و پرورش پستانداران وحشی می نمایند ، ملزم به رعایت مفاد این دتورالعمل می باشند .

ماده 3- مرکز تکثیر و پرورش پستانداران وحشی باید حریم بهداشتی سایر اماکن دامی و صنایع وابسته به دام ، واحدهای صنعتی و مراکز خدماتی، سکونتگاه ها، جاده ، راه آهن ، فرودگاه برابر ضوابط و مقررات جاری را رعایت نمایند .

ماده 4- حداقل ظرفیت مرکز تکثیر و پرورش پستانداران وحشی ، 20 راس ماده مولد و حداکثر ظزفیت با توجه به درخواست و طرح و نقشه ارائه شده از سوی متقاضی و متناسب با پتانسیل استان و منطقه و بر اساس ضوابط مندرج در این دستورالعمل محاسبه و تعیین می شود .

تبصره : رعایت ترکیب جنسی ( نسبت جنسی ) در حال حاضر برابر جدول شماره (1) الزامی است .

جدول 1 : ترکیب جنسی ( نسبت جنسی )

پستانداران وحشی	تعداد دام نر ( راس )	تعداد دام ماده ( راس )
کل و بز ( پازن ) و قوچ و میش	2	6
گوزن زرد	1	2
شوکا	1	1
مرال ( گوزن قرمز )	1	2

ماده 5- حداقل زمین مورد نیاز برای استقرار تاسیسات ( به شرح جدول شماره 2 ) و توام با محوطه ( گردشگاه ) ، یک هزار متر مربع به ازای هر راس مولد ماده محاسبه و تعیین می شود .

دستور العمل اجرایی اجرایی مراکز تکثیر و پرورش پستانداران وحشی

جدول 2 : حداقل مساحت مورد نیاز مرکز تکثیر و پرورش پستانداران وحشی به ازا هر راس ظرفیت پروانه ( بر حسب متر مربع )

تاسیسات	سایبان ( مسقف )	غیر مسقف ( محصور )
پناهگاه / جایگاه به ازای هر راس ( نر و ماده )	6	-
قرنطینه	5/0	2
اتاق معاینه	1	-
انبار نگهداری ( علوفه و کنستانتره )	5/2	-
زایشگاه	2	-

تبصره : در مرکز تکثیر و پرورش پستانداران وحشی علاوه بر تاسیسات مندرج در جدول شماره (2) ، 60 متر مربع برای تاسیسات جانبی از قبیل : انبار لوازم ، ساختمان اداری ، محل استراحت کارگران در نظر گرفته می شود .

ماده 6- محوطه ( گردشگاه ) باید توجه به رفتارشناسی ، نیاز های بوم شناسی و زیستگاه طبیعی دام ، بازسازی و دارای امکانات و شرایط زیر می باشد :

1-شرایط احداث سایبان و پناهگاه برای استراحت دام در تابستان و زمستان .

1-1 – کف باید از مصالح مناسب و قابل شستشو و ضد عفونی پوشش داده شود ( بهترین مصالح بستر سیمان با استفاده از ماسه دانه درشت در بافت ان می باشد )

1-2 – سقف شیب دار و از مصالح مقاوم در مقابل گرما ، سرما، رطوبت و باد باشد .

1-3 - با نصب دیوار ( یا حفظ مناسب ) قابل شستشو و ضد عفونی ( شعله دادن ) از سایر تاسیسات بطور فیزیکی جداسازی شود .

1-4 - بر خلاف جهت وزش باد غالب و طوفان های موسمی احداث شده باشد .

1-5 – از تهویه مناسب و نور طبیعی مطلوب ( متناسب با طبیعت دام ) برخوردار باشد .

2-احداث ابشخور به صورت نهر ارام ف چشمه یا حوضچه با ظاهری طبیعی

3-تعبیه اخور با بستر سیمانی برای علوفه و خوراک و نصب سایه بان بر روی ان ( برای جلوگیری از ایجاد رقابت غذایی ، باید نقاط مختلفی برای تغذیه تعبیه شود .)

4-استفاده از حفاظ با ویژگی های زیر در اطراف محوطه گردشگاه به منظور جلوگیری از فرار دام و یاورود سایر حیوانات وحشی/ ولگرد به داخل محوطه :

1-4 - حفاظ اطراف باید مستحکم باشد و بطور مداوم کنترل شوند .

2-4- در صورت استفاده از نرده ، فاصله بین نرده ها باید به اندازه ای باشد که سر دام از بین آن عبور نکند و از طرفی پوشاندن نرده ها توسط توری دارای چشمه های ریز منجر به افزایش ایمنی می شود

3-4 - ارتفاع حفاظ حداقل 2 متر باشد تا امکان فرار و آسیب رسیدن به حیوان نباشد .

4-4- روی حفاظ اصلی با زاویه 45 درجه ، حفاظ فرعی به اندازه 50 سانتی متر به سمت داخل محوطه نگهداری بر روی ان نصب می گردد

5-4 استفاده از سیم خاردار و سیم الکتریکی در ساخت حصار به دلیل احتمال آسیب وادارنمودن به حیوان ممنوع می باشد مگر در مواردی که هدف جلوگیری از ورود حیوانات شکارچی به داخل حصار باشد که به این منظور سیم خاردار و یا سیم الکتریکی بیرون حصار ، نصب می شود .

5-اختصاص حداقل 20 درصد از محوطه ( گردشگاه ) به فضای سبز متناسب با زیستگاه طبیعی دام

6- ساخت صخره مصنوعی ترجیحا در دوقسمت محل نگهداری کل و بز و قوچ و میش

7-محل قراردادن علوفه مورد نیاز برای گوسپندان وحشی ( زمین چرا ) واستفاده از نرده هایی با ارتفاع حداکثر 2 متر برای قراردادن علوفه مورد نیاز پازن و گوزن ( سرشاخه خوار ) در زیر سایبان

8-کاشت تعدادی گیاه و درختان محل زیست این حیوانات ( نظیر پسته وحشی ف بادام کوهی ، نارون وحشی ، بلوط ، انجیل ف گز ، ارغوان ، شمشاد و... متناسب با گونه مورد نظر )

ماده 7- امکان دسترسی مرکز تکثیر و پرورش پستانداران وحشی به منابع آبی کافی و مناسب فراهم باشد .

1-آب مصرفی برای اشامیدن انسان ،دام و همچنین آب مورد استفاده در سرویس های بهداشتی ، باید بهداشتی و سالم باشد .

2- اب های سطحی و زیر زمینی ( نظیر رودخانه ها ، قنات ) فقط برای پرکردن دریاچه ، استخر ، آبنما و همچنین آبیاری فضای سبز ، شستشوی جایگاه های نگهداری دام استفاده خواهد شد .

تبصره : متقاضی می بایست مجوزهای لازم را برای استفاده از آب چاه ، رودخانه و .. از دسگاه های ذیربط اخذ نماید .

ماده 8 – کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی احداث و بهره برداری مرکز تکثیر و پرورش پستانداران وحشی ، جهت تامین علوفه ، باید به یکی از روش های زیر عمل نمایند :

1-مالکیت زمین زراعی به میزان حداقل دو هکتار زمین کشت دیم و یا یک هکتار زمین کشت آبی به ازای 20 راس دام مولد

2-قرارداد رسمی ( محضری ) اجازه زمین کشت علوفه ، حداقل به مدت 5 سال بر اساس ظرفیت های مورد اشاره در بند (1) که باید به تایید سازمان جهاد کشاورزی استان برسد

3-انعقاد قرارداد رسمی تامین علوفه از منابع استانی ، حداقل به میزان 70 درصد علوفه مورد نیاز ، از طریق تولید کنندگان علوفه استان که باید به تایید سازمان جهاد کشاورزی استان برسد .

ماده 9- وزارت جهاد کشاورزی تعهدی در رابطه با واگذاری زمین از منابع ملی به متقاضیان تکثیر و پرورش پستانداران وحشی ندارد

 ماده 10- این دستورالعمل از زمان ابلاغ لازم الاجرا می باشد و عطف به ماسبق نمی شود

ماده 11- وزارت جهاد کشاورزی تعهدی در رابطه با واگذاری زمین از منابع ملی به متقاضیان تکثیر و پرورش آهو ندارد

 دستورالعمل اجرایی مراکز تکثیر و پرورش آهو و جبیر

تبصره 1: با احتساب 3 درصد دوقلوزایی سایر ترکیب گله جدول فوق بدین شرح می باشد : تعداد آهوی ماده یک ساله ( 10 راس) – تعداد آهوی نر یک ساله ( 10 راس ) – تعداد آهوی دوساله ( ماده جایگزین ) (3 راس ) – تعداد آهوی دو ساله ( نرجایگزین ) ( 1 راس ) .

تبصره 2 : در مرکز تکثیر و پرورش آهو و جبیر علاوه بر تاسیسات اصلی ، حداکثر 60 متر مربع برای محل استراحت کارگان و سایر تاسیسات جانبی از قبیل : انبار لوازم ، ساختمان اداری و ... در نظر گرفته می شود .

ماده 6 – محوطه نگهداری ( گردشگاه ) باید با توجه به رفتار شناسی ، نیازهای بوم شناسی و زیستگاه طبیعی حیوان ، بازسازی و دارای امکانات و شرایط زیر می باشد :

الف – احداث آبشخور به صورت نهر ، چشمه یا حوضچه با ظاهری طبیعی

ب- احداث جایگاه یا بهاربند با استفاده از مصالح طبیعی متناسب با زیستگاه طبیعی حیوان

ج- تعبیه آخور با بستر سیمانی برای علوفه و خوراک  و نصب سایبان بر روی آن ( برای جلوگیری از ایجاد رقابت غذایی ) لازم است نقاط مختلفی برای تغذیه تعبیه شود .

د- امکانات لازم جهت جمع آوری فاضلاب و کود جایگاه ها و در نظر گرفتن محل مناسب جهت دپوی کود

ه- استفاده از حفاظ با ویزگی های زیر در اطراف محوطه گردشگاه به منظور جلوگیری از فرار حیوان و یا ورود سایر حیوانات وحشی / ولگرد به داخل محوطه :

1-ه- حفاظ اطراف باید مستحکم باشد و بطور مداوم کنترل شوند .

2-ه- درصورت استفاده از نرده فاصله بین نرده ها باید به اندازه ای باشد که سر حیوان از بین آن عبور نکند و از طرفی پوشاندن نرده ها توسط توری دارای چشمه های  ریزمنجر به افزایش ایمنی می شود .

3-ه- ارتفاع حفاظ حداقل 2 متر باشد تا امکان فرار و آسیب رسیدن به حیوان نباشد .

4-ه- روی حفاظ اصلی با زاویه 45 درجه ، حفاظ فرعی به اندازه 50 سانتی متر به سمت داخل محوطه نگهداری بر روی ان نصب می گردد

5-ه- استفاده از سیم خاردار و سیم الکتریکی در ساخت حصار به دلیل احتمال آسیب وادارنمودن به حیوان ممنوع می باشد مگر در مواردی که هدف جلوگیری از ورود حیوانات شکارچی به داخل حصار باشد که به این منظور سیم خاردار و یا سیم الکتریکی بیرون حصار ، نصب می شود .تعاریف و مفاهیم

حفظ، توسعه و تشویق سرمایه گذاری در فعالیت های

=====================

دامپروری، قانونمندک ردن و ساماندهی امور مرتبط با
دام، طیور و زنبور عسل در جهت حفظ منابع ژنتیکی،
افزایش تولید، ایجاد امنیت شغلی، اشتغال زایی و
کاربرد فنّاوری های روز در امر پرورش، تغذیه، اصلاح
نژاد، نگهداری و همچنین ساختمان ها و تأسیسات
مربوط به این فعالیت ها به موجب قوانین نظام
دامپروری کشور صورت می گیرد.
تعاریف
لغات و اصطلاحات به کار رفته به شرح زیر به ترتیب
حروف الفبا توضیح داده می شود.
شایان ذکر است، این تعاریف به صورت قراردادی
هستند و صرفاً در همین کتاب معنی می دهند.
آشیانه: محل پرورش و نگهداری انواع طیور را آشیانه
می نامند.
اصطبل: جایگاه نگهداری و پرورش گاو، گاومیش و
انواع تک سمی ها اصطبل نامیده می شود.
آغل: جایگاه نگهداری و پرورش گوسفند و بز، آغل
نامیده می شود.
آمیخته گری: تلاقی دو یا چند نژاد مختلف دام جهت
افزایش تولید و بهره وری را آمیخته گری می گویند.
بافت روستایی: روستاها یا حوالی آن، که دارای
روش های تولیدی و روابط اجتماعی خاص خود
هستند و اقتصاد آن عمدتاً، متکی بر تولیدات
کشاورزی )دامی  باغی  زراعی و صنایع روستایی(
باشند بافت روستایی نامیده می شود.
بچه کندو: به زنبورهای عسل که با یک ملکه از کندو
جدا می شوند و قادرند کندوی جدیدی را به وجود
آورند بچه کندو گویند.
پروانه: مجوزی است که از سوی وزارت جهاد کشاورزی
به منظور احداث یا بهره برداری واحدهای دامپروری و
پرورش انواع دام یا کارخانجات و کارگاه های موضوع
این کتاب، توسط سازمان جهاد کشاورزی صادر
می گردد، و شامل پروانه تأسیس و پروانه بهره برداری
می باشد.
پرواربندی: به نگهداری و پرورش دام های مستعد
)بره و گوساله و ...( با تغذیه تکمیلی در مدت زمان
معین به منظور تولید گوشت پرواربندی گویند.
پست یا دفتر خدمات دامپروری: واحدی است
که به منظور ارائه خدمات و مشاوره فنی در زمینه
مدیریت  پرورش  تولید  اصلاح نژاد  تغذیه و جایگاه
انواع دام و همچنین سایر خدمات مورد نیاز دامپروری
بر اساس ضوابط توسط کارشناسان دامپروری تأسیس
می گردد.
تجمیع دامداری ها: عمل جمع آوری دامداری ها از
محدود استحفاظی و خدماتی شهری و انتقال آنها
به خارج از محدوده و اسکان آنها به صورت مجتمع
دامپروری را تجمیع دامداری ها گویند.
ترکیب گله: نسبت درصد گروه های سنی و جنسی
مختلف تشکیل دهنده گله، ترکیب گله نامیده می شود.
تولیدات کلنی زنبور عسل: به کلیه محصولاتی که
زنبورعسل آن را تولید یا از محیط جمع آوری کرده
باشد، شامل: عسل  موم  گردۀ گل  بره موم  ژله
رویال  زهر زنبور  ملکه زنبورعسل  بچه کندو  زنبور
پاکتی و نوزادان تولیدات کلنی زنبورعسل می گویند.
جایگاه: هر نوع محل نگهداری دام، اعم از مسقف یا
غیر مسقف، جایگاه نامیده می شود.
جدول فواصل: جدولی است که فاصله مجاز محدوده
تأسیساتی دامداری یا کارخانه  کارگاه با محدوده
تأسیساتی واحدهای مشابه و غیر مشابه و همچنین
عوارض طبیعی و مناطق مسکونی را به منظور صدور
پروانه تعیین می نماید که ضمیمه کتاب نظام دامپروری
نیز می باشد.
جوجه کشی مستقل: مرکزی است که در آن امکان
ارائه خدمات جوجه کشی به سایر مزارع مرغ مادر و
اجداد وجود دارد.
61
فصل چهارم: نظام دامپروری کشور
جوجه کشی وابسته: به مرکزی اطلاق می گردد
که موظف به جوجه کشی تخم های نطفه دار تولیدی
مزرعه خود بوده و حق ارائه خدمات به سایر مراکز
را ندارد.
حریم روستا: به محدوده اطراف هر روستا که
بر اساس عرف و فرهنگ روستاییان، جهت نیازهای
زیستی و چراگاه دام و سایر چهارپایان و عبور و مرور
مورد استفاده قرار گیرد، حریم روستا اطلاق می شود.
حیوانات پوستی  پشمی  کرکی: به حیواناتی که
اهمیت اقتصادی پرورش آنها بیشتر متکی به تولید
پوست، پشم و کرک است اطلاق می شود.
دام: به حیوانات، پرندگان، آبزیان و حشراتی اطلاق
می گردد که برای امور تغذیه انسان و دام و فعالیت های
اقتصادی، تولیدی، آزمایشگاهی، ورزشی و تفریحی،
تولید، نگهداری و پرورش داده می شوند.
دام آمیخته )دو رگ(: به نتایج حاصل از تلاقی دو
یا چند نژاد مختلف دام به منظور افزایش تولید، دام
آمیخته اطلاق می شود.
دام اصیل: گروهی از حیوانات را شامل می شود
که دارای صفات نژادی مشخص و مشترک بوده و
برای هدف یا اهداف خاصی اصلاح شده اند و می توان
انساب آن را تا دام های پایه ردیابی کرد.
دام داشتی: کلیه دام هایی که برای تداوم نسل گله
)اعم از بالغ و غیر بالغ( نگهداری می گردند دام داشتی
گویند.
دام مولد ماده: دام های زایا در یک گله را دام مولد
ماده گویند.
دام مولد نر: دام نری که جهت جفت گیری و تولید
نسل نگهداری می شود.
دامپروری: دامپروری به علم و فن مدیریت در
پرورش، تغذیه و اصلاح نژاد دام به منظور دستیابی
به استانداردهای ملی و بین المللی اطلاق می گردد.
دامپرور: به شخص حقیقی یا حقوقی که با استفاده
از روش های علمی، فنی و تجربی دامپروری، اقدام به
پرورش انواع دام بنماید اطلاق می گردد.
دامپزشکی: علم شناخت بیماری های دام جهت
پیشگیری، مبارزه، کنترل، ریشه کنی و درمان این
بیماری ها، برای جلوگیری از بیماری های مشترک
انسان و دام و ضایعات وارده به دام و تولیدات دامی
و توسعه بهداشت در جامعه را دامپزشکی می گویند.
دامدار: به شخص حقیقی یا حقوقی که به نگهداری و
پرورش یک یا چند نوع دام اشتغال داشته باشد دامدار
گفته می شود.
دامداری صنعتی: نگهداری و پرورش یکی از انواع
دام های اهلی را با استفاده از شیوه های متداول و
پیشرفته علم دامپروری دامداری صنعتی می گویند.
دامداری نیمه صنعتی: به واحدهایی اطلاق می گردد
که اصول علمی به طور نسبی در ساخت و ساز
ساختمان ها و تأسیسات آنها اعمال شده و دارای
ماشین آلات و تجهیزات در حد رفع نیازهای اساسی
خود می باشد.
دامداری روستایی: دامداری که در داخل و حاشیه
روستا احداث گردیده است.
روستا: به محل محدود و مشخص و خارج از
بافت شهری اطلاق می شود که حداقل دارای 20
خانوار ساکن باشد. و در آن فعالیت های کشاورزی
)دامی  زراعی  باغی( و بعضاً صنعتی به صورت متمرکز
یا پراکنده انجام می شود.
زنبور پاکتی: مجموعه ای از یک ملکه بارور و تعداد
محدودی از زنبورهای کارگر که جهت ایجاد کندوهای
جدید مورد استفاده قرار می گیرند و حمل و نقل آنها
در یک پاکت و یا بسته انجام می شود.
زنبورستان: به محلی اطلاق می شود که دارای مجموعه
امکانات زنبورداری از جمله: کندو یا کلنی زنبورعسل و
وسایل زنبورداری باشد و پرورش زنبور عسل در آن
صورت گیرد.
زنبوردار: به اشخاص حقیقی یا حقوقی که به پرورش
و نگهداری زنبورعسل، به منظور گرده افشانی جهت
افزایش محصولات کشاورزی و تولید محصولات کندو
می پردازند اطلاق می شود.
62
زنبورداری کوچ رو: شیوه ای از زنبورداری است، که
در آن زنبوردار با توجه به تغییرات اقلیمی به منظور
استفاده از استعدادهای محیطی مناطق از نظر شهد
و گرده زایی، جابه جایی کلنی های زنبورعسل را انجام
می دهد.
زنبورداری ثابت: شیوه ای از زنبورداری است که
در طول سال کلنی های زنبورعسل در یک اقلیم
نگهداری می شوند.
طرح مرتع داری: برنامه های مدونی را که بر اساس
آن کلیه اقدام های لازم در مورد حفظ، اصلاح، احیاء،
توسعه و بهره برداری صحیح مراتع، به منظور داشتن
تولیدات مستمر مرتعی و بر حسب زمان، مکان، نوع
و میزان برداشت صورت گیرد طرح مرتع داری نامیده
می شود.
ظرفیت مجاز: ظرفیتی است که بر اساس ضوابط
فنی پرورش در پروانه قید می گردد.
عوارض تأسیساتی: محدوده حریم فرودگاه ها، جاده ها،
راه آهن، واحدهای صنعتی شبکه های اصلی انتقال آب و
برق و مواد نفتی در جدول فاصله ها، عوارض تأسیساتی
خوانده می شود.
عوارض طبیعی: عوارضی مثل: رودخانه  دریا  کوه
تپه  جنگل و غیره که بعضی از آنها در جدول فاصله ها
قید شده است عوارض طبیعی خوانده می شود.
کارخانه و کارگاه: واحدهایی که به منظور تولید
نهاده های دامی، تهیه فراورده های دامی، مواد اولیه
مورد نیاز و ادوات و تجهیزات زنبورداری احداث
گردیده یا می گردند در این کتاب کارخانه یا کارگاه
نامیده می شوند.
کارخانه جوجه کشی: به مجموعه تأسیسات و
تجهیزاتی گفته می شود که جهت تبدیل تخم
نطفه دار پرندگان به جوجه یک روزه مورد استفاده
قرار گیرد.
کارخانه بسته بندی عسل: به کارخانجاتی گفته
می شود که تمام یا قسمتی از فعالیت آنها مختص
بسته بندی محصول عسل در ابعاد و اوزان مختلف
با اشکال متفاوت و با رعایت موازین بهداشتی
باشد.
کارخانه یا کارگاه آج موم: واحدی است که انواع
موم خام را به وسیلۀ دستگاه های مربوط، به صورت
ورق های موم آج شده تبدیل و قابل استفاده در کندو
نماید.
کارگاه های کندوسازی: کارگاه هایی که تمام
یا قسمت عمده ای از فعالیت آنها، تولید کندوهای
زنبورعسل با شرایط استاندارد باشد.
کارگاه های ساخت وسایل زنبورداری: به
کارگاه هایی اطلاق می گردد که تولیدات آنها وسایل
مورد نیاز زنبورداری باشد.
کل گله: مجموع تعداد دام گله، شامل: کلیه گروه های
سنی و جنسی )جمع ترکیب گله( کل گله نامیده
می شود.
کلنی زنبورعسل: مجموعه ای از زنبورهای عسل را
که موجودیت یک کندو را به وجود می آورند، کلنی
زنبورعسل می گویند این مجموعه شامل: توده ای از
زنبور کارگر، تعدادی زنبور نر )برخی از اوقات سال( و
یک ملکه می باشند.
کندو: به محل زندگی زنبورعسل گویند که در آن
یک کلنی زنبورعسل به فعالیت حیاتی و تولیدی
خود ادامه می دهد و به اشکال و انواع مختلف ساخته
می شود.
کندوی مدرن: کندویی است با قاب های متحرک و
قابل تعویض که با ابعادی مطابق با معیارهای فنی
ساخته شده است.
کندوی بومی: به کندوی فاقد قاب های متحرک
اطلاق می شود که در آن کلنی زنبورعسل به زندگی
حیاتی و تولیدی خود ادامه دهد.
گله پرواری: به گله ای اطلاق می گردد که به منظور
تولید گوشت و سایر فراورده ها تا سن کشتار نگهداری
می گردد.
گله مرغ مادر: به گله ای گفته می شود که پرنده بالغ
جهت تولید تخم نطفه دار پرورش داده می شود.
63
فصل چهارم: نظام دامپروری کشور
ماشین ستر: بخشی از ماشین جوجه کشی که
اختصاص به خوابانیدن تخم نطفه دار پرندگان اهلی
)ماکیان( برای تمام مدت، به جز چند روز آخر دارد.
ماشین هچر: بخشی از ماشین جوجه کشی که
اختصاص به خوابانیدن تخم نطفه دار پرندگان برای
چند روز آخر تا تفریخ جوجه را دارد.
مرغ لاین: مرغ و خروس خالصی که با استفاده
از علم اصلاح نژاد براساس صفت یا صفاتی خاص
انتخاب شده و عموماً مولد تخم مرغ نطفه دار جهت
تولید مرغ اجداد می باشند.
مرغ اجداد: به گروهی از مرغ یا خروس که از تولیدات
لاین بوده و به منظور تولید تخم مرغ یا گوشت مرغ
انتخاب شده اند تولیدکننده تخم مرغ نطفه دار برای
تولید مرغ مادر می باشند.
محدوده شهر: محدوده ای که در اطراف شهر توسط
شهرداری ها مشخص و اعلام می گردد، محدوده شهر
نامیده می شود.
مدیرفنی بهداشت: کارشناس دامپزشکی )حداقل
با مدرک دکترای حرفه ای( است که مسئولیت امور
بهداشتی واحدهای دامپروری و یا کارخانجات وابسته
را عهده دار بوده و در قبال دارنده پروانه و دستگاه های
ذی ربط مسئول می باشد.
مدیرفنی تولید: کارشناس دامپروری )با حداقل
مدرک لیسانس( که مسئولیت امور فنی تولید،
واحدهای دامپروری و یا کارخانه های وابسته را به
عهده دارد و در قبال دارنده پروانه و دستگاه های
ذی ربط مسئول می باشد.
مرتع: مرتع زمینی است که مدتی از سال دارای
پوششی از گیاهان خودرو یا دست کاشت باشد و عرفاً
نیز مرتع شناخته شود.
مرغ تخم گذار تجاری: به مرغ نژاد تخم گذار که
به منظور تولید تخم مرغ خوراکی و به روش صنعتی
نگهداری می شوند اطلاق می گردد.
مرغ مادر: نتایج حاصل از مرغ اجداد را مرغ مادر
گویند.
مناطق مسکونی: شهرها، شهرک ها و روستاها که
به نحوی از انحاء دارای جمعیت و سکنه هستند، در
جدول فاصله ها مناطق مسکونی خوانده می شوند.
موافقت اصولی: موافقت اولیه ای است که در قالب
معرفی نامه جهت استعلام برای صدور پروانه تأسیس
برای متقاضیان فعالیت های دامداری  مرغداری
کارخانه جوجه کشی از دستگاه های ذی ربط در
چهارچوب سیاست ها و ضوابط نظام دامپروری صادر
می گردد.
میدان دام کشتاری: محلی که دام های قابل کشتار،
موقتاً در آن نگهداری شود، میدان دام کشتاری نامیده
می شود.
میدان عرضه دام: محلی که تولیدکنندگان دام،
دام های خود را جهت فروش در آنجا عرضه می نمایند
میدان عرضه دام نامیده می شود.
مجوز: به موافقتی اطلاق می شود که برای ایجاد،
فعالیت و اداره واحدهای دامداری، کارخانه و کارگاه های
مرتبط صادر می شود و شامل موارد ذیل است:
الف( موافقت اصولی: موافقت اولیه ای است که در قالب
معرفی نامه جهت استعلام برای صدور پروانه تأسیس
برای متقاضیان فعالیت های دامداری  مرغداری
کارخانه از دستگاه های ذی ربط در چهارچوب
سیاست ها و ضوابط نظام دامپروری که توسط سازمان
جهاد کشاورزی استان صادر می گردد.
ب( پروانه تأسیس: مجوزی است که جهت احداث بنا،
بر اساس موافقت صادره ضمن رعایت ضوابط و مقررات
نظام دامپروری توسط سازمان جهاد کشاورزی استان
صادر می گردد.
ج( پروانه بهره برداری: مجوزی است که پس از
تأسیس واحد )دامداری، مرغداری، کارخانه و...( در
موعد مقرر و برابر ضوابط به منظور شروع فعالیت
و بهره برداری پس از تکمیل تأسیسات و تجهیز
ماشین آلات توسط سازمان جهاد کشاورزی استان
صادر می گردد.
نحوه بهره برداری: روش تولید یا نگهداری دام،
64
در یک واحد دامداری، کارخانه و کارگاه را که در
آن شیوه بهره برداری دام یا نوع تولیدات کارخانه و
کارگاه مشخص می شود، شیوه یا نحوه بهره برداری
می نامند.
نظارت بهداشتی: به کلیه اقدامات نظارتی که
سازمان دامپزشکی بر اساس وظیفه انجام می دهد
نظارت بهداشتی می گویند.
نظام دامپروری: به مجموعه اعمال و ضوابط
اجتماعی، فنی، اقتصادی و بهداشتی که در جهت
نگهداری، پرورش و اصلاح نژاد انواع دام و به کارگیری
صنایع وابسته و در نهایت عرضه محصولات سالم و
تأمین نهاده ها و ارتباط دامداران با یکدیگر و با سایر
بخش های اقتصادی، اجتماعی و دستگاه های ذی ربط
دولتی اعمال می شود نظام دامپروری گویند.
نقشه الگویی: نقشه نمونه ای که جهت احداث
بعضی از دامداری ها و کارخانجات، بر اساس اصول
فنی و علمی تهیه شده است نقشه الگویی خوانده
می شود که به متقاضی پیشنهاد می گردد.
نقشه تیپ: نقشه ای که جهت احداث انواع دامداری
با ظرفیت های گوناگون و برای اقلیم های مختلف و
بر اساس اصول فنی و علمی تهیه شده است، نقشه
تیپ خوانده می شود که به متقاضی پیشنهاد می گردد.
نیمچه گوشتی: جوجه های نژاد گوشتی که به منظور
تولید گوشت در مدت زمان مشخص و به روش
صنعتی پرورش داده می شوند نیمچه گوشتی گویند.
واحد پرورش ملکه زنبورعسل: زنبورستانی است
که در آن تولید انبوه و تجارتی ملکه زنبورعسل
بر اساس شیوه های علمی صورت می گیرد.
واحد توأم: واحدهایی که در آنها پرورش و نگهداری
یک نوع دام، دو یا چند روش بهره برداری به همراه
یک یا چند کارخانه مربوط صورت گیرد واحد توأم
نامیده می شود.
واحد زنجیره ای: واحدهایی که در آنها مراحل
تولید، از تهیه و تبدیل مواد خام اولیه خوراک تا
عرضه محصول به بازار مصرف صورت گیرد، واحد
زنجیره ای نامیده می شود.
ضوابط فنی موقعیت
الف( فاصله ها
حداقل فاصله محدود تأسیسات دامداری ها و مرغداری ها و کارخانجات با واحدهای مشابه و غیر مشابه و
همچنین با شهر، شهرک و روستا )مناطق مسکونی(، جنگل، رودخانه، دریا و سایر عوارض طبیعی، حریم
فرودگاه، جاده، راه آهن، خطوط اصلی انتقال نفت و گاز، شبکه های فشار قوی و واحدهای صنعتی )عوارض
تأسیساتی( بر اساس مفاد مندرج در جدول فواصل تعیین می شود.
ب( عوارض جغرافیایی و اقلیمی
1 حتی الامکان محل تأسیسات باید به گونه ای انتخاب شود که، جهت وزش باد از سوی دامداری به طرف
مناطق مسکونی نباشد.
2 محل تأسیسات در مورد حیوانات پوستی غیر نشخوارکننده، به خصوص جوندگان، باید طوری احداث شود
که از عبور و مرور سایر حیوانات و جوندگان وحشی به داخل تأسیسات جلوگیری به عمل آید.
٣ محل تأسیسات نباید در مسیل های شناخته شده قرار گیرد.
٤ محل تأسیسات دارای شرایط زیست محیطی باشد.
65
فصل چهارم: نظام دامپروری کشور
تأسیسات و تجهیزات
الف( سیستم دفع ضایعات
به منظور معدوم کردن تلفات و ضایعات در کلیه
واحدهای دامداری، کارخانجات جوجه کشی و سایر
فعالیت های موضوع این کتاب باید نسبت به حفر
چاه تلفات یا نصب کوره لاشه سوز، یا تحویل آنها به
مراکز تبدیل ضایعات با رعایت کلیه شرایط بهداشتی
اقدام شود.
تبصره: در هر صورت کلیه واحدهای دامداری،
کارخانجات باید نسبت به تبدیل، محو یا دفن تلفات
و ضایعات خود، به نوعی که باعث شیوع بیماری یا
انتشار آلودگی نشود، اقدام کنند.
ب( سیستم تصفیه فاضلاب
تصفیه فاضلاب دامداری ها و کارخانجات برحسب
مورد، دارای ضوابط مشروحه زیر خواهد بود:
1 در نقاطی که آب های تحت الارضی پایین باشد و
در اطراف گاوداری، زمین کشاورزی وجود داشته باشد،
گاوداری باید دارای سیستم جمع آوری فاضلاب از
سالن شیردوشی، محل پرورش گوساله و زایشگاه باشد
و فاضلاب مزبور جهت کاهش بار آلودگی و رسوب
مواد معلق به حوضچه رسوب گیر هدایت و پس از
رسوب گیری به زمین های کشاورزی جاری گردد.
2 در گاوداری هایی که آب های تحت الارضی پایین
باشد و در اطراف گاوداری زمین کشاورزی وجود
نداشته باشد، فاضلاب باید پس از عبور از حوضچه های
ترسیب به چاه فاضلاب هدایت شود.
٣ در نقاطی که آب های تحت الارضی بالا باشد و در
اطراف گاوداری زمین کشاورزی وجود داشته باشد،
فاضلاب باید به حوضچه های ترسیب هدایت شود و
پس از 24 ساعت توقف در حوضچه های مزبور، همراه
با آب های کشاورزی در زمین های زراعی جاری گردد.
٤ در نقاطی که آب های تحت الارضی بالا باشد و در
اطراف گاوداری زمین کشاورزی وجود نداشته باشد،
فاضلاب باید به حوضچه های ترسیب هدایت و پس
از 24 ساعت توقف، توسط دستگاه تخلیه به محل
مناسب دیگر حمل شود.
٥ در خصوص گاوداری های کوچک و سایر
دامداری ها و کارخانجات جوجه کشی و میادین دام،
بسته به شرایط جغرافیایی و اقلیمی و نوع دام و
شیوه بهره برداری، فضولات باید به نوعی جمع آوری
و خارج شوند، که باعث آلودگی واحد یا محیط زیست
نگردند.
٦ تخلیه فاضلاب کلیه دامداری ها، کارخانجات به
رودخانه، آب بندان، دریا و دریاچه ممنوع می باشد. در
مواقع اضطراری، با نظر موافق محیط زیست بلامانع
است.
ج( لوازم و وسایل
1 کلیه دامداری ها باید، مجهز به تأسیسات و لوازم
و وسایل مخصوص ضد عفونی، سمپاشی و همچنین
وسایل ایمنی باشند.
2 کارکنان دامداری ها برحسب وظیفه باید مجهز
به کلاه، لباس کار و چکمه باشند و سایر وسایل
بهداشتی و ایمنی برای آنان در واحد مهیا باشد.
کارخانه جوجه کشی
کارخانه جوجه کشی به انواع زیر تقسیم می شود:
1 کارخانه جوجه کشی وابسته به مزرعه مرغ مادر اختصاصی.
تبصره: این نوع کارخانه ممکن است در یک واحد زنجیره ای شامل چندین مرغ مادر نیز واقع شده باشد.
66
2 کارخانه جوجه کشی مستقل )فاقد مرغ مادر(
ضوابط فنی
محل احداث کارخانه جوجه کشی وابسته به مزرعه مرغ مادر، باید به گونه ای انتخاب شود که جهت وزش باد
از محل کارخانه جوجه کشی به سمت مرغداری باشد. سالن نصب ماشین های جوجه کشی باید به شیوه ای
ساخته شود، که عوامل محیطی مانند: حرارت، رطوبت، تهویه و نور در آن قابل کنترل باشد، تا در تمام
فصول سال و شرایط جوی متفاوت، ماشین ها از عوامل محیطی مصون باشند. از این رو، بهتر است سالن نصب
ماشین ها و محل تحویل جوجه های یک روزه، بدون پنجره و دارای سیستم تهویه، حرارت و رطوبت خودکار
باشد.
سالن نصب ماشین های جوجه کشی باید از تأسیسات جنبی، مانند خانه کارگری و غیره مجزا باشد و محل
رفت و آمد به تأسیسات نام برده، باید از محل عبور سالن های جوجه کشی جدا باشد. چون آلودگی می تواند
به وسیلۀ تخم مرغ، شانه ها، کارتن حمل تخم مرغ، لباس کار، چکمه کارگران، بقایای آلوده ماشین های
جوجه کشی، ماشین های حمل جوجه و همچنین بازدیدکنندگان به تأسیسات جوجه کشی سرایت کند،
بنابراین برای جلوگیری از این آلودگی، رعایت کلیه ضوابط منظور شده در بخش مدیریت مربوط به کارخانجات
جوجه کشی الزامی است.
ضوابط صدور پروانه تأسیس کارخانه جوجه کشی
1 ظرفیت: ظرفیت یک کارخانه جوجه کشی وابسته به مزرعه مرغ مادر متناسب با ظرفیت آن مزرعه در نظر
گرفته می شود. در مورد کارخانجات جوجه کشی مستقل حداقل ظرفیت 500 هزار و حداکثر 5/ 1 میلیون عدد
تخم مرغ در هر دوره 21 روزه می باشد. )مجموع ظرفیت ستر و هچر(. بدیهی است جهت محاسبه ظرفیت
کارخانه جوجه کشی، )سالانه 17 دوره( در نظر گرفته می شود.
2 زمین: مساحت زمین مورد نیاز برای احداث کارخانه باید حداقل 5/ 1 برابر مساحت زیربنای سالن های
جوجه کشی بدون در نظر گرفتن سایر تأسیسات است.
٣ طرح و نقشه: کلیه متقاضیان ملزم به تهیه و ارائه و اجرای طرح و نقشه، مشخصات تأسیسات، ماشین آلات
و ساختمان های جوجه کشی به شرح ذیل می باشند:
 محل دفتر، انبار، سرویس بهداشتی و قرنطینه ای
 محل تحویل و درجه بندی تخم مرغ های جوجه کشی )اتاق گرید(
 محل ذخیره تخم مرغ های جوجه کشی )اتاق نگهداری و سردخانه(
 اتاق گاز و ضدعفونی تخم مرغ
 سالن مخصوص نصب ماشین های هچر
 سالن عملیات روی جوجه یک روزه )تشخیص جنسیت ومایه کوبی(
 محل خروج )تحویل( جوجه ها
 محل تبدیل ضایعات یا محل نگهداری به منظور انتقال سریع آن
 محل ضد عفونی و تمیز کردن وسایل جوجه کشی
67
فصل چهارم: نظام دامپروری کشور
طراحی مزارع مرغداری
به طور کلی در طراحی مزرعه سایز )ظرفیت( گله ها
باید در نظر گرفته شوند و سپس بر اساس آن مساحت
سالن های مورد نیاز و سایر تأسیسات جنبی و در
نهایت زمین مورد نیاز محاسبه گردد. ضمناً محلی را
نیز برای توسعه در آینده باید در نظر گرفت.
علاوه بر موارد ذکر شده، عوامل زیر باید در نظر گرفته
شوند:
1 دسترسی به جاده.
2 دسترسی به منابع آب.
٣ دسترسی به برق.
٤ دسترسی به تلفن و یا بی سیم.
٥ بافت خاک.
٦ زلزله خیزی منطقه.
٧ بادخیزی منطقه.
٨ سیل گیری منطقه.
٩ بارندگی های طولانی )رعد و برق شدید(
اقدامات لازم جهت جلوگیری از ورود حیوانات
وحشی به عمل آید و محوطه مرغداری حصارکشی
گردد. )حتی الامکان دو ردیف حصار کشیده شود(.
تبصره: ضرورت دارد طراحی کارخانجات جوجه کشی
به گونه ای باشد که مسیر ورود تخم مرغ نطفه دار و
خروج جوجه هیچ گونه تداخل با یکدیگر نداشته باشد.
قسمت های ذکر شده فوق، باید به وسیلۀ دیوارهای
مناسب از هم جدا شده باشند.
مساحت زیربنای مورد نیاز جهت احداث ساختمان ها
و تأسیسات نام برده، باید بر اساس طرح و نقشه و
ظرفیت مورد نظر و مطابق با دستورالعمل های فنی
صادره باشد.
٤ فواصل: رعایت مفاد جدول فواصل، در خصوص
محل تأسیسات کارخانه جوجه کشی الزامی است.
سایر ماکیان
پرورش سایر ماکیان: )بوقلمون  شترمرغ  پرندگان
زینتی  غاز  اردک  قرقاول  دراج  کبک  بلدرچین
هوبره( عمدتاً به منظور بهره برداری به صورت واحدهای
تولید گوشت و به ندرت در جهت تولید تجاری تخم
آنها صورت می گیرد.
تبصره: پرورش برخی از سایر ماکیان مانند کبک
و بلدرچین به صورت توأم، گله مادر و تولیدی و
تأسیسات جنبی انجام می پذیرد.
حصارکشی اطراف سالن های مرغداری
68
ضوابط صدور پروانه تأسیس واحدهای پرورش
سایر ماکیان
کلیه ضوابط تأسیس واحدهای فوق الذکر اعم از
ظرفیت زمین و نقشه و جایگاه چه در سالن های
پنجره باز با تهویه آزاد یا در جایگاه محصور شده با
توری، در جدول مشخصات مندرج است رعایت فاصله
نیز مطابق جدول فواصل الزامی است.
چنانچه پرورش برخی از سایر ماکیان مانند: )غاز و
اردک( به صورت استفاده از فضای آزاد یا سیستم
نیمه چرائی صورت پذیرد، فواصل یادشده می تواند
1 تقلیل یابد.
__
حداکثر تا 4
و همچنین پرورش اردک و غاز می تواند به صورت
تلفیقی و در کنار استخرهای پرورش ماهی و تالاب ها
و مرداب ها انجام گیرد.
موقعیت مزرعه باید طوری باشد که مواد اولیه خوراک
طیور با طی مسافت کم و هزینه کم به مزرعه برسند.
همچنین به منظور رساندن تولیدات به بازار، مزرعه
باید به ایستگاه قطار و یا فرودگاه نزدیک باشد. البته
نه آنقدر که صدای عبور قطار و یا هواپیما، طیور را
دچار استرس کند.
مزرعه باید به روستا نزدیک باشد تا امکان استخدام
کارگران محلی فراهم آید. در این صورت حضور
به موقع پرسنل در واحد مرغداری امکان پذیر می شود.
از طرف دیگر اگر از کارگران محلی استفاده شود،
دسترسی به آنها در کلیه ساعات شبانه روز مقدور
می باشد.
در صورت امکان داخل مزرعه خانه های کوچکی
احداث شود تا بعضی از پرسنل فنی و سایر پرسنلی
که بیشتر به وجودشان نیاز است در آنجا اقامت کنند.
ساختمان سالن های مرغداری با توجه به اقلیم مورد
نظر طراحی شوند. به طور مثال در مناطق گرمسیری،
از سالن های باز با ارتفاع بلند استفاده شود و در
مناطق سردسیری از سالن های بسته با ارتفاع کوتاه
استفاده شود.
در مناطق معتدل نیز از سالن های متداول استفاده
شود.
نمونه سالن در مناطق سرد
نمونه سالن در مناطق گرم و مرطوب )شرجی(
69
فصل چهارم: نظام دامپروری کشور
در مناطق گرمسیر سالن ها باید طوری احداث شوند که آفتاب از مسیر سقف رد بشود )شرقی  غربی(.
نمونه سالن در مناطق معتدل
قسمتی جهت پارک وسایل نقلیه و سرویس آنها در نظر گرفته شود. همچنین قسمتی به عنوان دفتر فنی
جهت انجام تعمیرات در نظر گرفته شود.
مسیر آفتاب در سالن های مناطق گرمسیری )شرقی  غربی(
پارکینگ وسایل نقلیه
شرق
غرب
70
قسمتی جهت احداث انبار مواد اولیه و همچنین محل ساخت دان در نظر گرفته شود. ظرفیت این قسمت
باید طوری محاسبه گردد که گنجایش مصرف 4 ماه طیور را داشته باشد.
یک انبار برای سایر لوازم و یا پوشال و کلش در نظر گرفته شود.
سالن انبار مواد اولیه خوراک و محل تهیه دان
انبار لوازم، پوشال و کلش
درصورتی که مزرعه تولید تخم مرغ دارد محلی برای درجه بندی، دود دادن و انبار تخم مرغ در نظر گرفته شود.
قسمتی را جهت کالبد گشایی طیور تلف شده و دفع ضایعات )کوره لاشه سوز( در نظر بگیرید.
منظره مرغداری قبل از محوطه سازی
71
فصل چهارم: نظام دامپروری کشور
احداث بادشکن برای اطراف سالن ها بسیار ضروری می باشد. درخت کاری در اطراف سالن ها درصورت امکان
در صورتی که فصل مناسب است قبل از زمان شروع عملیات ساختمانی توصیه می گردد. وجود درختان علاوه
بر تلطیف هوا و نقش بادشکن نقش مهمی در ایزوله کردن محوطه مرغداری دارد.
مرغداری ها باید از کنار جاده فاصله داشته باشند تا در اثر تردد کامیون هایی که مرغ زنده و یا کود حمل
می کنند در معرض آلودگی قرار نگیرند. در عکس زیر یک مرغداری با فاصله بسیار کم از جاده ترانزیت دیده
می شود. جاده های ترانزیت ریسک بسیار بالایی برای انتقال آلودگی دارند چون ممکن است در اثر تردد
کامیون ها آلودگی را از یک کشور به کشور دیگر منتقل سازند. این عکس را از یک مرغداری در کشور ترکیه
گرفته ام.
نمونه احداث بادشکن در اطراف سالن های مرغداری
تصویر مرغداری در کنار جاده اصلی
72
جدول مشخصات واحد پرورش ماکیان
نوع
بهره برداری پرورش نیمچه گوشتی پرورش پولت تخم گذار
پرورش مرغ
تخم گذار در
قفس
شرایط
پرورش
در کف
آشیانه های
اتوماتیک
در کف
آشیانه های غیر
اتوماتیک
در کف آشیانه های
اتوماتیک
در کف آشیانه های
اتوماتیک و در قفس
حداقل
ظرفیت
18 هزار در یک
سن و در یک
فارم
15 هزار در یک
سن و یک فارم
30 هزار در یک
سن و در یک فارم
30 هزار در یک
سن و در یک فارم 90 هزار قطعه
تعداد در
هر متر مربع
از آشیانه و
قفس
15 قطعه 12 قطعه 20 قطعه 40 قطعه
به ازای هر 10
سانتی متر طول
دان خوری یک
قطعه مرغ*
* ابعاد قفس شکل مکعب در نظر گرفته می شود و برای محاسبه ظرفیت مرغ تخم گذار در هر سالن )بر اساس فرمول
زیر می باشد(:
×10( تعداد طبقات ×2× طول ردیف قفس به متر(
 فاصله واحد پرورش پولت یک واحد با واحد مرغ تخم گذار همان واحد 150 متر و همچنین فاصله هر سن مرغ
تخم گذار از سن دیگر پنجاه متر و فاصله سالن ها از یکدیگر 12 متر در نظر گرفته می شود.
 حداقل زمین مورد نیاز با توجه به ضوابط مورد نیاز اجرای طرح توسط کمیسیون صدور پروانه استان برای واحدهای
مرغداری محاسبه خواهد شد.
نمای بیرونی سالن های برزنتی )کشور فرانسه(
73
فصل چهارم: نظام دامپروری کشور
نوع
بهره برداری
پرورش
اجداد
)گوشتی و
تخم گذار(
پرورش
مرغ مادر
)گوشتی و
تخم گذار(
پرورش اردک مادر گوشتی
پرورش
بلدرچین پرورش کبک پرورش قرقاول
پرورش مرغ
شاخدار،
دراج، کبوتر
گوشتی،
هوبره )مادر
و گوشتی(
شترمرغ
مادر گوشتی غاز بوقلمون غاز بوقلمون مادر گوشتی مادر گوشتی مادر گوشتی پرواری مولد
حداقل
ظرفیت
)قطعه(
15 هزار
قطعه خط
D( ( گوشتی
5 هزار قطعه
خط ) )D
تخم گذار
20 هزار
قطعه
)گوشتی(
30 هزار
قطعه
)تخم گذار(
دو
هزار سه هزار هزار هزار دو
هزار دو هزار دو
هزار سی هزار پانصد پنج هزار پانصد دو هزار
و پانصد
مرغ شاخدار
دو هزار دراج
هزار کبوتر
گوشتی  دو
هزار هوبره
دویست
25 100
تعداد در
هر متر مربع
از آشیانه و
قفس
6/5 قطعه
)گوشتی(
8/5 قطعه
)تخم گذار(
6/5 قطعه
)گوشتی(
8/5 قطعه
)تخم گذار(
چهار چهار دو دو و نیم سه چهار شصت
و پنج ** پانزده بیست
دو و
هفت
دهم
دو و
هفت
دهم
مرغ شاخدار
شش قطعه
یک
قطعه
در 26
متر مربع
یک
قطعه
258
متر مربع
** تعداد در متر مربع از آشیانه و قفس برای بلدرچین در سه مقطع سنی به شرح زیر محاسبه می شود:
14  1 روزگی 200 قطعه بلدرچین گوشتی در یک متر مربع در هر طبقه قفس
28  14 روزگی 150 قطعه بلدرچین گوشتی در یک متر مربع در هر طبقه قفس
28 تا سن کشتار 120 قطعه بلدرچین گوشتی در یک متر مربع در هر طبقه قفس
پرورش و نگهداری گوسفند و بز
گوسفند داری یکی از مهم ترین و اصلی ترین مشاغل اقتصادی و عوامل اجتماعی و تاریخی کشور است.
این حرفه، علاوه بر تولید محصولات دامی، در تثبیت موقعیت سیاسی و اقتصادی نیز، بسیار اهمیت دارد.
گسترش این فعالیت، با استقلال سیاسی و اقتصادی، ارتباط بسیار نزدیک و غیر قابل تفکیکی دارد و در
اشتغال زایی مفید و مولد، دارای نقش به سزایی است. به منظور حفظ و حراست از این سرمایه ملی و ارتقا و
افزایش میزان انواع تولیدات جهت تأمین پروتئین حیوانی و مواد خام مورد نیاز صنایع کشور، سرمایه گذاری،
آموزش و تحقیق، بهبود مدیریت و اصلاح نژاد گوسفند و بز را طلب می نماید.
یکی از عوامل مؤثر در جهت نیل به اهداف فوق، تهیه و تدوین نظام دامپروری دربارۀ پرورش گوسفند و بز و
تعیین ضوابط مربوطه و ارائه روش هایی است که در برگیرندۀ قسمت اعظم مسائل گوسفندداری می باشد. توده
1 با توجه به مطالب بیان شده مرغداری هنرستان خود را از نظر طراحی، رعایت فواصل و حداقل
ظرفیت مورد پرورش بررسی کنید.
2 آیا در طراحی و ساخت آن شرایط نظام دامپروری رعایت شده است؟
فعالیت
عملی
74
نژادهای بومی گوسفند و بز کشور، به دلایل محیطی و مدیریت خاصی که پرورش دهندگان اعمال داشته اند،
به وجود آمده است. اهم نژادها و یا توده نژاد های گوسفند، عبارت اند از: مغانی، ماکویی، قزل، سنجابی، شال،
مهربانی، افشاری، بلوچی، لری بختیاری، لری، قره گل، سنگسری، زندی، تالشی، عربی، کبوده، قشقایی،
فراهانی، کلکوئی، زل، دالاق، کردی، بهمئی، نایینی، کرمانی و فشندی و اهم توده نژادهای بز عبارت اند از:
بزهای عربی، لری، بختیاری، قشقایی، بلوچی، کردی، مهابادی، ندوشن، رباطی، کرکی جنوب خراسان، بومی
اصفهان، بومی استان های بوشهر، هرمزگان، سمنان، خراسان، آذربایجان که حدود 90 درصد بزهای کشور را
تشکیل می دهند و توده نژادهای رائینی در تولید کرک، مرغز )مرخز( در تولید موهر، نجدی، تالی و عدنی در
تولید شیر معروف می باشند.
به طور معمول پرورش گوسفند و بز به دو منظور داشتی و پرواربندی انجام می گیرد. پرورش گوسفند و بز
داشتی از جهت تأمین علوفه مورد نیاز به سه روش مختلف می باشد:
1 پرورش گوسفند و بز داشتی با استفاده از مراتع )عشایر کوچ رو(
2 پرورش گوسفند و بز داشتی با استفاده توأم از مراتع و مزارع و باغات )روش معمول تولید(
٣ پرورش گوسفند و بز داشتی مزرعه ای )بسته(
با توجه به فقر علوفه مراتع و مشکلات زندگی عشایری روش اول سیر نزولی و جای خود را به تدریج به
روش های دوم و سوم می دهد. در این روش پرورش دهندگان گوسفند و بز برای تعلیف دام های خود در طول
سال از علوفه مراتع استفاده می کنند ولی در سال های اخیر در مواقعی از سال مجبور به استفاده از علوفه
دستی شده اند. متداول ترین روش پرورش گوسفند و بز کشور روش دوم یعنی استفاده توأم از مراتع و علوفه
زراعی و باغی می باشد. روش سوم در چند دهه اخیر رایج گردیده به طوری که مالکین زمین های بزرگ، کشت
و صنعت ها و تعاونی های تولید در کنار شغل کشاورزی به پرورش گوسفند پرداخته و از علوفه های کشت شده،
پس چرها، علوفه هرز اطراف مزارع و ... دام ها را تعلیف و در فصل زمستان نیز با علوفه دستی دام ها را تغذیه
می نمایند. در این روش محدودیت فصلی تولید مثل در دام وجود ندارد و امکان زایش دام در خارج از فصل
معمول، فراهم می گردد و می توان از نژادهای با استعداد بالا در تولید شیر و گوشت استفاده نمود.
پرورش گوسفند می تواند به دو صورت داشتی و پرواربندی انجام گیرد:
داشتی: به روش های کوچ رو )عشایری(، نیمه کوچ رو )روستایی( و ثابت )مزرعه ای( به منظور تولید بره،
گوشت، شیر، پشم و پوست اطلاق می گردد.
پرواربندی: در مقطع زمانی محدود اقدام به پروار بره و میش و قوچ پیر حذفی نموده و به منظور کشتار به
فروش می رسد.
نژادهای گوسفند در هر یک از موارد فوق می تواند اصیل، بومی و یا آمیخته باشد.
ضوابط صدور پروانه تأسیس واحدهای گوسفند داشتی
1 ظرفیت: ظرفیت واحدهای جدید التأسیس پرورش گوسفند داشتی نباید از 100 رأس میش مادر کمتر
باشد.
ظرفیت پروانه تأسیس گوسفند داری داشتی بر اساس ظرفیت پروانه چرا و یا سایر منابع علوفه ای تحت مالکیت
و در تصرف )دست کاشت، پس چر، بقایای محصولات زراعی و باغی( تعیین می گردد.
2 حداقل زمین مورد نیاز جهت تأسیس واحدهای پرورش گوسفند داشتی
 ملاک محاسبه ظرفیت صدور پروانه تأسیس تأمین 300 گرم علوفه متوسط به ازای هر رأس میش مولد از
75
فصل چهارم: نظام دامپروری کشور
محل منابع فوق الذکر خواهد بود.
 زمین زراعی مورد نیاز: در روش پرورش گوسفند در مزارع )بدون اتکا به مرتع( به منظور تأمین علوفه به
میزان حداقل یک هکتار زمین کشت آبی برای 50 رأس میش مولد مادر و در کشت دیم 25 رأس در سیستم
بسته تعیین می گردد که باید به صورت مالکیت یا در تصرف متقاضی باشد.
٣ نقشه و جایگاه: جهت نگهداری و پرورش گوسفند داشتی، نقشه های تیپ به عنوان الگو برای ظرفیت های
100  200  300  500 رأس برای اقلیم های سردسیر، گرمسیر و معتدل به شرح منضم به نظام طراحی،
پیش بینی و ترسیم شده است.
مبانی محاسباتی نقشه های تهیه شده برحسب یک رأس میش مادر تعیین شده است. متوسط مساحت
زیربنای مورد نیاز به ازای هر رأس میش مادر 3/ 2 متر مربع و 65 / 2 متر مربع غیر مسقف به شرح زیر است:
ترکیب گله و تأسیسات مسقف غیر مسقف
میش مادر 2 1
زایشگاه و جایگاه بره 4/ 0
ماده جایگزین 25 / 35 0 / 0
قوچ 1/ 3 0 / 0
انبار کنستانتره 12 / 0
محل نگهداری علوفه 35 / 0
درمانگاه و امور بهداشتی 08 / 0
جمع کل )متر مربع( 3/ 65 2 / 2
تبصره 1 احداث اتاق کارگر، دفتر کار، حفاظ ماشین آلات، محل جمع آوری کود که موقعیت آنها در نقشه
مجموعه مشخص شده، بستگی به امکانات و نیاز دامدار دارد.
تبصره 2 مساحت زیربنای در نظر گرفته شده در جدول، برای میش با توجه به جثه حیوان و میانگین وزنی
و نژادی آن، قابل کاهش یا افزایش به میزان 2/ 0 متر مربع با نظر کمیسیون صدور پروانه می باشد.
تبصره 3 با توجه به عوامل جوی و شرایط اقلیمی در مناطق مختلف کشور، سکوی علوفه می تواند غیر مسقف
یا مسقف باشد.
تبصره 4 در صورت نیاز به محل شیردوشی و نگهداری آن )با تشخیص کمیسیون صدور پروانه استان(
حداکثر تا 15 درصدزیربنای مسقف گوسفند مولد تعیین شده برای هر رأس گوسفند قابل افزایش می باشد.
٤ فواصل: رعایت فواصل در خصوص پرورش گوسفند داشتی، بر طبق جدول فواصل، الزامی است.
76
ضوابط صدور پروانه تأسیس واحدهای پرواربندی بره
1 ظرفیت: ظرفیت یک واحد پرواربندی بره در یک دوره پرواری نباید از 200 رأس کمتر باشد ظرفیت های
بیشتر به شرح زیر تعیین می گردد:
 صدور پروانه تأسیس واحدهای پرواربندی بره زیر نظر کمیسیون صدور پروانه استان با رعایت ضوابط نظام
صورت می گیرد.
2 زمین: حداقل زمین مورد نیاز جهت تأسیس واحدهای پرواربندی بره برحسب میزانی که در ذیل نقشه های
منضم به « نظام » قید شده است، مشخص می شود.
٣ نقشه و جایگاه: جهت نگهداری بره پرواری، نقشه های تیپ به عنوان الگو برای ظرفیت های 200
تا 250 رأس برای اقلیم های سردسیر، گرمسیر و معتدل به شرح منضم به نظام طراحی، پیش بینی
و ترسیم شده است. مبانی محاسباتی نقشه های تهیه شده برای هر رأس بره پرواری و متوسط مساحت
زیربنای مورد نیاز به ازای هر رأس بره به طور تقریب 31 / 1 متر مربع مسقف و 60 / 1 متر مربع غیر مسقف
به شرح زیر می باشد:
ترکیب گله و تأسیسات مسقف غیر مسقف
هر رأس بره 8/ 6 0 / 1
انبار کنستانتره 13 / 0
محل نگهداری علوفه 38 / 0
جمع کل )متر مربع( 31 / 60 1 / 1
تبصره 1 احداث اتاق کارگر، دفتر کار، محل جمع آوری کود، ... بستگی به امکانات و نیاز دامدار دارد.
تبصره 2 با توجه به عوامل جوی و شرایط اقلیمی در مناطق مختلف کشور، محل نگهداری علوفه می تواند
غیر مسقف یا مسقف باشد.
٤ فواصل: رعایت فواصل در خصوص تأسیسات پرواربندی بره، بر طبق جدول فواصل منضم به «نظام » الزامی
است.
1 با توجه به مطالب بیان شده واحد گوسفندداری هنرستان خود را از نظر طراحی، رعایت فواصل و
حداقل ظرفیت مورد پرورش به صورت داشتی و پرواری مورد بررسی قرار دهید.
2 آیا در طراحی و ساخت آن شرایط نظام دامپروری رعایت شده است؟
فعالیت
عملی
77
فصل چهارم: نظام دامپروری کشور
پرورش بز
پرورش بز می تواند، به منظور بهره برداری به صورت داشتی جهت تولید شیر، گوشت، الیاف و در کنار آن،
پوست و چرم و به طریق روش های کوچ رو )عشایری(، نیمه کوچ رو )روستایی( و ثابت )مزرعه ای( انجام گیرد.
در هر حال، نژاد بز در هر یک از موارد فوق، می تواند اصیل، بومی، آمیخته یا از سایر نژادهای مطلوب باشد.
ضوابط صدور پروانه تأسیس واحدهای پرورش بز داشتی
1 ظرفیت: ظرفیت واحدهای پرورش بز داشتی نباید از 50 رأس بز مولد کمتر باشد.
ظرفیت پروانه تأسیس واحدهای بز داشتی بر اساس ظرفیت پروانه چرا و سایر منابع علوفه ای تحت مالکیت
و در تصرف )دست کاشت، پس چر، بقایا محصولات زراعی و باغی( مشخص می شود.
ملاک محاسبه ظرفیت صدور پروانه تأسیس، تأمین 250 کیلوگرم علوفه متوسط به ازای هر رأس دام مولد
از محل منابع فوق الذکر خواهد بود.
2 زمین: حداقل زمین مورد نیاز جهت تأسیس واحدهای پرورش بز داشتی برحسب میزانی که در ذیل
نقشه های منضم به نظام قید شده است مشخص گردیده تعیین می شود.
زمین زراعی مورد نیاز: در روش پرورش بز در مزارع )بدون اتکای به مرتع( به منظور تأمین علوفه حداقل
میزان یک هکتار زمین کشت آبی برای 60 رأس مولد و در کشت دیم 30 رأس تعیین می گردد که باید در
مالکیت یا در تصرف متقاضی باشد.
٣ نقشه و جایگاه: جهت نگهداری و پرورش بز نقشه های تیپ به عنوان الگو برای ظرفیت 50  100  500
رأس برای اقلیم گرمسیر به شرح منضم به نظام طراحی، پیش بینی و ترسیم شده است.
مبانی محاسباتی نقشه تهیه شده برحسب یک رأس بز مولد تعیین و متوسط مساحت زیربنای مورد نیاز به
ازای هر رأس بز مولد 55 / 1 متر مربع مسقف و 31 / 2 متر مربع غیر مسقف، به شرح ذیل می باشد:
ترکیب گله و تأسیسات مسقف غیر مسقف
بز مولد 7/ 75 0 / 1
ماده جایگزین 17 / 35 0 / 0
زایشگاه و جایگاه بزغاله 28 / 0
بز نر 07 / 21 0 / 0
انبار کنستانتره 08 / 0
محل نگهداری علوفه 25 / 0
جمع کل )متر مربع( 55 / 31 1 / 2
تبصره 1 مساحت زیربنای مفید در نظر گرفته شده در جدول به ازای هر رأس بز ماده مولد با توجه به جثه و
نژاد در نژادهای بومی قابل افزایش یا کاهش به میزان 2/ 0 متر مربع و نژادهای اصیل درشت جثه قابل افزایش
78
تا 5/ 0 متر مربع با نظر کمیسیون صدور پروانه می باشد.
تبصره 2 مساحت زیربنای خانه مراقب دام، انبار وسایل و لوازم، جمع آوری کود، شیردوشی و نگهداری آن
بستگی به امکانات دامدار دارد.
تبصره 3 در صورت نیاز به محل شیردوشی و نگهداری آن ) با تشخیص کمیسیون صدور پروانه(، حداکثر تا
15 درصد زیربنای مسقف بز مولد تعیین شده برای هر رأس بز، قابل افزایش می باشد.
تبصره 4 با توجه به عوامل جوی و شرایط اقلیمی در مناطق مختلف کشور محل نگهداری علوفه می تواند
غیر مسقف یا مسقف باشد.
٤ فواصل: در خصوص پرورش بز فواصل همانند واحدهای گوسفند داشتی است که رعایت آن الزامی
می باشد.
پرورش و نگهداری زنبور عسل
ضوابط صدور شناسنامه زنبورداری )پروانه زنبورداری(
با توجه به شرایط خاص زنبورداری و ضرورت مهاجرت و کوچ دائمی زنبورداران به منظور بهره برداری از شهد
گیاهان در مناطق مستعد کشور، تفاوت قابل توجهی بین این رشته تولیدی با دیگر رشته های دامپروری است.
لذا در این بخش به جای پروانه تأسیس یا بهره برداری که منحصراً مربوط به فیزیک ساختمان در پلاکی ثابت
می باشد. برای هر یک از بهره برداران )زنبورداران( با شرایط ذیل شناسنامه زنبورداری با همان ارزش پروانه
صادر می گردد.
1 ظرفیت: دارا بودن حداقل تعداد 30 کندوی مدرن با جمعیت
2 آموزش: گذراندن دوره آموزش مقدماتی زنبورداری
تبصره 1 شناسنامه زنبورداری توسط معاونت امور دام سازمان جهاد کشاورزی استان صادر می شود.
تبصره 2 شناسنامه زنبورداری هر پنج سال یک بار تعویض می شود.
تبصره 3 تولید سایر فراورده های زنبورعسل از جمله موم، بره موم، گرده گل، ژله رویال، زهر زنبورعسل، زنبور
پاکتی، و غیره توسط واحدهای پرورش دهنده زنبورعسل با رعایت کامل نکات فنی و بهداشتی بلامانع است و
نیاز به اخذ مجوز جداگانه ای نمی باشد.
ضوابط صدور پروانه پرورش ملکه تجارتی زنبورعسل
پروانه پرورش ملکه تجارتی زنبورعسل برای اشخاص حقیقی یا حقوقی با شرایط ذیل صادر می گردد.
1 دارا بودن شناسنامه زنبورداری با سابقه حداقل 3 سال.
1 با توجه به مطالب بیان شده برای احداث یک واحد پرورش بز داشتی به ظرفیت 200 رأس در هنرستان
چه میزان فضای مسقف و غیر مسقف باید در نظر گرفت؟
فعالیت
عملی
79
فصل چهارم: نظام دامپروری کشور
2 دارا بودن گواهی موفقیت در آزمون پرورش ملکه زنبور عسل که توسط وزارت جهاد کشاورزی برگزار
می گردد.
٣ حداقل ظرفیت تولید سالانه ملکه برای هر واحد پرورش ملکه تجارتی زنبورعسل هزار ملکه در سال
می باشد.
٤ دارا بودن حداقل 200 کندوی با جمعیت ضروری است.
٥ نقشه و جایگاه: جهت پرورش ملکه تجارتی زنبورعسل طرح و نقشه باید توسط متقاضی ارائه و تأیید
صلاحیت متقاضی و طرح و نقشه توسط معاونت امور دام استان انجام پذیرد.
٦ فواصل: محل پرورش ملکه تجارتی زنبورعسل در فصل تولید ملکه با واحدهای مشابه حداقل 5 کیلومتر
و با سایر زنبورستان ها 3 کیلومتر است و فاصله تأسیسات ثابت واحدهای پرورش ملکه زنبورعسل از یکدیگر
حداقل 10 کیلومتر تعیین می شود.
تبصره: رعایت فاصله با سایر دامداری ها، کارخانجات، مناطق مسکونی، عوارض طبیعی و عوارض تأسیساتی
الزامی نیست. مگر کارخانجاتی که فاضلاب آنها جهت زنبورعسل ایجاد مسمومیت نماید که در این صورت،
رعایت فاصله حداقل 3 کیلومتر از مسیر فاضلاب آنها الزامی است.
٧ زمین و تأسیسات: سطح زیربنای تأسیسات مورد نیز پرورش ملکه )اتاق پیوند، انبارها، محل تلقیح
و ...( برای یک واحد پرورش ملکه با ظرفیت هزار عدد حداقل 100 متر مربع و زمین موردنیاز جهت استقرار
زنبورستان حداقل 3 هزار متر مربع معین می شود و به ازای هر یک هزار عدد پرورش ملکه اضافه ظرفیت،
20 درصد تأسیسات و 50 درصد زمین جهت استقرار زنبورستان افزایش می یابد.
ضوابط مهاجرت و استقرار زنبورستان ها
1 تقاضای مهاجرت به صورت درخواست کتبی به همراه گواهی بهداشت واحد زنبورداری از دامپزشکی مبنی
بر سلامت واحد، توسط زنبوردار، قبل از مهاجرت، به مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مبدأ ارائه می شود،
تا نسبت به صدور مجوز اقدام شود.
2 مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مبدأ، زنبوردار متقاضی را که به مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان
مقصد معرفی و پس از موافقت مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مقصد اقدام به صدور مجوز مهاجرت
می نماید. )جهاد کشاورزی شهرستان موظف است رونوشتی جهت اطلاع به معاونت امور دام جهاد استان
ارسال نماید.(
٣ موافقت مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مقصد برای اسکان زنبورداران مهاجر به شرح ذیل انجام
می شود:
الف( اولویت اسکان با زنبورداران محلی است و ملزم به رعایت بند 4 این دستورالعمل نیز می باشد.
ب( در مورد استقرار، حداکثر ده روز قبل از حرکت زنبورستان به شهرستان مقصد، مجوز مهاجرت ارسال
می شود و در صورتی که درخواست اسکان یک منطقه برای دو زنبوردار در یک زمان به شهرستان مقصد برسد
اولویت با زنبوردار باسابقه اسکان در آن منطقه خواهد بود.
تبصره: زنبوردار محلی به فردی گفته می شود که حداقل سه سال سابقه سکونت در محل مورد نظر داشته
باشد.
٤ زنبورداران در فصل کوچ موظف به رعایت حداقل فاصله زنبورستان های خود به شرح زیر هستند:
الف( از 30 تا 100 کلنی به شعاع 1000 متر و در مناطق جنگلی و متراکم از نظر پوشش گیاهی 500 متر.
80
ب( از 100 تا 300 کلنی به شعاع 1500 متر و در مناطق جنگلی و متراکم از نظر پوشش گیاهی 1000
متر.
ج( از 300 کلنی به بالا به شعاع 2000 متر و در مناطق جنگلی و متراکم از نظر پوشش گیاهی 1500 متر.
تبصره 1: زنبورداران مجاز نیستند به منظور اشغال منطقه، کندوهای خود را به بنه های کوچک تر تقسیم
کنند مگر کسانی که بیش از 500 کندو داشته باشند، که در این صورت، مازاد بر این تعداد می توانند با رعایت
فواصل تعیین شده در محل های دیگر مستقر نمایند.
تبصره 2: قرار دادن کندوهای خالی در منطقه حقی را برای زنبوردار ایجاب نمی نماید.
٥ در مراتع و جنگل ها و صحراهای شهد خیز کشور، افراد )حقیقی و حقوقی( حق تعرض و جلوگیری از
اسکان زنبورداران مهاجر را ندارند و در موارد بروز اختلاف معاونت امور دام جهاد کشاورزی با در نظر گرفتن
کلیه موارد فوق، ملزم به حمایت از زنبورداران است.
تبصره 1: صحرای شهدخیز به منطقه ای اطلاق می شود که دارای گیاهان خودرو باشد و در مالکیت اشخاص
نیست.
تبصره 2: در مراتع و جنگل ها اشخاص حقیقی یا حقوقی در قبال اسکان کندوهای زنبور عسل حق دریافت
هیچ گونه وجهی از زنبورداران ندارند.
٦ موارد پیش بینی نشده در این دستورالعمل با نظر کارشناس واحد زنبورداری استان قابل اجرا است.
٧ با زنبورداران مختلف از مفاد این دستورالعمل، در مراحل اول برخوردهایی از قبیل قطع خدمات زنبورداری
) خدمات دولتی و تعاونی( و در مراحل بعدی ابطال شناسنامه زنبورداری و معرفی به مراجع ذی صلاح صورت
خواهد گرفت و امور دام جهاد کشاورزی استان مبدأ موظف به اجرای آن خواهد بود.
50 _ 500
هزار نفر
کمتر از
50 هزار نفر
بیش از
100 خانوار
25 _100
خانوار
کمتر از
25 خانوار
بیش از
500 هزار نفر
81
فصل چهارم: نظام دامپروری کشور
) ١( در خصوص پرندگان صرفاً زینتی که
پرورش آنها در مناطق شهری نیز مجاز
است، رعایت فاصله الزامی است.
تبصره: فاصله واحد گاومیش داری با دریا
در استان های ساحلی 500 متر می باشد.
82
فاصله واحدهای گلخانه با انواع دامداری به جز اجداد و لاین در صورت رعایت موارد ذیل می توان در حد
رعایت حریم زمین ) حداقل 50 متر( تقلیل یابد.
1 رعایت ضوابط بهداشتی در مسیر تردد از جمله )مسیر دستیابی به واحدها مجزا باشد(.
2 حمل کودهای حیوانی به این گونه واحد بایستی به صورت عمل آوری شده و بسته بندی صورت گیرد )حمل
داخل کیسه پلاستیکی(
٣ کیسه های مصرف شده در حمل کود به شکل مناسب دفن گردد.
٤ لازم به ذکر است که واحدهای گلخانه ای مربوطه نمی توانند محلی به نام دپوی کود در مجاور آن داشته
باشند.
درصورتی که واحد گلخانه رعایت موارد فوق را ننماید مشابه یک واحد مرغداری رعایت فاصله جدول نظام
دامپروری الزامی است.
فاصله واحد پرورش قارچ با مرغداری: در صورت ارائه تعهدنامه محضری مبنی بر عدم اقدام درخصوص
فراوری کود )تولید کمپوست قارچ( یعنی کمپوست مورد نیاز واحد را از کارخانجات مجاز به دارای پروانه از
مراجع ذی صلاح باشند و نام کارخانه را قبلاً اعلام نماید.
بخش نامه تعدیل شامل مزارع: لاین  اجداد  کشتارگاه های طیور  مراکز تحقیقاتی و اصلاح نژادی و
مرغ تخم گذار بالای ظرفیت 500 هزار قطعه نمی گردد.
بخش نامه تعدیل شامل واحدهای طیور صنعتی )گوشتی و تخم گذار( اعم از تأسیس و موجود می باشد.
فاصله میدان تیر سبک تا مراکز پرورش دام و طیور: حداقل دو هزار متر
فاصله کارخانه جوجه کشی وابسته به واحد پرورش مرغ مادر: 500 متر
فاصله کارخانه جوجه کشی مستقل با سایر واحدها: بر اساس ضوابط مندرج در کتاب
فاصله دامداری تا مرکز آموزشی: یک کیلومتر
پرواربندی گوساله با روستا )بیش از 25 خانوار(: 150 متر
فاصله معادن سنگ با واحدهای دامداری و مرغداری: مشابه صنایع بزرگ محسوب و هزار متر
می باشد.
ملاک تعیین فواصل بین واحدها انتهای تأسیسات با ابتدای تأسیسات محاسبه می گردد.
واحد پرورش شترمرغ مولد مشابه مرغ مادر  پرواری مشابه واحد مرغ گوشتی
فاصله معدن و کارخانه پودر سنگ با مرغداری: هزار متر
فاصله معادن رس و مارن با مرغداری: مثل صنایع متوسط در نظر گرفته می شود  کارخانه گچ مشابه
صنایع بزرگ
فاصله امامزاده تا دامداری: مشابه روستا در 150 متری بلامانع
فاصله محل تخلیه زباله با دامداری و مرغداری: حداقل دو هزار متر
فاصله کارخانه آسفالت تا مرغداری و دامداری: هزار متر
فاصله شهرک صنعتی مشابه صنایع متوسط در نظر گرفته می شود.
فاصله دامداری تا پرورش ماهی: صد متر
پمپ بنزین چنانچه در جاده باشد مشابه فاصله دامداری تا جاده اصلی یعنی 150 متر
زمین ورزشی و فوتبال: چنانچه تأسیسات نداشته باشد رعایت فاصله الزامی نمی باشد.
83
فصل چهارم: نظام دامپروری کشور
واحدهای ذرت خشک کن جزء کارخانجات خوراک دام و طیور محسوب گردد.
سدهای خاکی مشابه رودخانه در نظر گرفته می شود.
کارگاه شالی کوبی به عنوان صنایع متوسط و فرودگاه و هواپیمایی سمپاشی به عنوان فرودگاه منطقه ای در
نظر گرفته می شود.
رعایت حداقل یک هزار متر فاصله کارخانجات داروسازی و انبار مواد شیمیایی با واحدهای دامداری و
مرغداری الزامی است.
کارگاه تولید شن و ماسه به عنوان واحد متوسط در نظر گرفته می شود.
فاصله مجاز مرغداری و واحد پرورش سایر ماکیان از کارخانجات روغن کشی و پنبه پاک کنی )واحد
پنبه پاک کنی به عنوان واحد متوسط( مطابق جدول فواصل در نظر گرفته می شود.
فاصله استادیوم ورزشی با واحدهای مرغداری گوشتی ) 20000 قطعه ای( پانصد متر در نظر گرفته
می شود.
فاصله جایگاه سیلوی علوفه با دامداری و مرغداری مشابه کارخانجات خوراک دام )فاصله با گاوداری پانصد
متر و با مرغداری یک هزار متر( در نظر گرفته می شود.
فاصله واحد صنعتی دام و طیور با تأسیسات نفتی، گاز و آب رسانی شرکت نفت: تأسیسات نفتی
به عنوان صنایع بزرگ و درمورد لوله های گازرسانی و آب رسانی شرکت نفت براساس حریم قانونی ضوابط
ادارات و شرکت های ذی ربط می باشد.